In het kader van het cultuurbeleidsplan 2019-2025 van VGC, wil de Nederlandstalige cultuurdienst van de gemeente Sint-Jans-Molenbeek een nieuw cultuurbeleidsplan maken. Hiervoor deed ze een oproep bij het Agentschap Integratie en Inburgering om te bekijken we hoe we een divers publiek duurzaam kunnen inzetten bij de opmaak, uitvoering en vormgeving van het nieuwe cultuurbeleidsplan. Vzw Wijkacademie was een uitzonderlijk partner om een zeer divers publiek te bereiken en ervoor zorgen dat alle lagen van de bevolking erbij betrokken zijn.
Bon zorgde voor de bijzondere methodieken die aansluiten bij de wensen van de gemeente. Dit leidde tot de creatie van verschillende focusgroepen. Hun bijdragen vormden de basis voor de ontwikkeling van het nieuwe participatieve cultuurplan van de gemeente Sint-Jans-Molenbeek. Het traject werd door bon vanuit het team Toegankelijkheid en Participatie begeleid door consulent Yao Issifou.
We blikken met Tjorven Vanden Eynde, cultuurbeleidscoördinator Molenbeek, terug op het afgelegde traject.
Welke waren de grootste uitdagingen voor de gemeente Molenbeek bij de opmaak van het cultuurbeleidsplan?
Vanden Eynde: “We stonden met onze gemeente aan de vooravond van een nieuw beleidsplan. We wilden vooral elke vorm van schijnparticipatie vermijden (mensen betrekken omdat dit gewenst of vereist is, maar zonder echt de waarde van de inhoud te erkennen). Zoals iedereen keek ook de Nederlandstalige cultuurdienst vanuit zijn eigen referentiekader naar de gemeente, het werkterrein, partners en de doelgroep. Ervaringen, de setting waarin je werkt, je eigen opvoeding bepalen mee dit referentiekader. Maar om breder te kunnen kijken en de diversiteit van een gemeente te begrijpen en het werkveld, en ook zeker het publiek waartoe we ons richten, ten volle te kunnen betrekken en aan boord te krijgen, is het uitbreken uit deze referentiekaders cruciaal.”
Hoe zijn jullie uit dat referentiekader gebroken?
Vanden Eynde: “Overtuigd van de nood aan burgerbetrokkenheid en aan inbreng van bewoners met de meest uiteenlopende achtergronden, zocht de gemeente meer expertise om op de juiste manier na te denken over deze betrokkenheid, om vanuit een andere bril de juiste kritische vragen te stellen om zo bewoners echt te betrekken. Die expertise vonden we bij bon.
Vanuit bon en met ondersteuning van de VGC werd een traject uitgestippeld om deze participatie in het beleidsplan mee van onderuit vorm te geven, te begeleiden en om te zetten in concrete aanbevelingen en actiepunten.”
Wat houdt zo een traject in? Wat mogen de gemeentebesturen daarvan verwachten?
Vanden Eynde: “Het traject startte met een engagement van een jaar, met diepgaande gesprekken om tot de kern te komen. We werden hierdoor getriggerd om echt te luisteren, ons open te stellen voor verandering en om met nieuwe inzichten aan de slag te gaan. Wat wilde de gemeente bereiken? Welke resultaten wilde zij aan het einde van rit bekomen? Welke middelen had de gemeente zelf al in huis om dit te doen en waar waren de hiaten.
Via uitdagende vragen werd ook in kaart gebracht waar de gemeente bijkomende expertise kon gebruiken, aan welke vragen de gemeente zelf nog niet had gedacht, maar die wel cruciaal zouden zijn om het traject en zeker een echte participatie tot een goed einde te brengen.
Na het jaar leidden de conclusies van dat traject tot concrete aanbevelingen en suggesties van acties vanuit de bewoners die bij het traject betrokken waren. Na afloop van dat jaar ondersteunt bon ons verder in de realisatie van de projecten en het blijft mee de vinger aan de pols houden.
Het traject met bon was een drijfveer om hand-in-hand met de doelgroep aan de slag te gaan.
Welke rol speelde de procesbegeleider bij de opmaak van jullie plan?
Vanden Eynde: “Yao Issifou was - zeker ook achteraf gezien - de perfecte match voor een complexe gemeente als Molenbeek, met haar superdiversiteit, gelaagdheid en polemieken. Yao kan als geen ander vanuit haar eigen ervaringen, levensverhalen, carrièrewendingen deze fijngevoeligheden een plaats geven en zowel bij deelnemers als overheden met een knipoog en een lach beide werelden verbinden. Ze stelt vragen, veel vragen op een open manier die je aanzetten tot nadenken en vooral tot veranderingen en goesting om tot actie over te gaan.
Het traject met bon was voor Molenbeek geen gesel, maar een drijfveer om recht te staan, hand-in-hand met de doelgroep aan de slag gegaan. Het resultaat is een beleidsplan om trots op te zijn, echt van onderuit opgebouwd met ideeën, visie en strategieën die in de komende jaren zullen blijven doorlopen. Maar dankzij de spontaneïteit van Yao en het proces is er ook een blijvende band tussen jongeren, vrouwen en andere deelnemers gesmeed.”
Welke conclusie zou je uit dit traject kunnen trekken?
Vanden Eynde: “Echte democratie start bij loslaten, luisteren en samenwerken in complementariteit, een boodschap die bon mee heeft uitgedragen en vooral in de praktijk heeft omgezet in Molenbeek. De Wijkacademie kenden we al langer, maar dan vooral in een klassieke samenwerking tussen overheid en vereniging, in hulpvragen en ondersteuning. Nieuw is de wederzijdsheid en evenwaardigheid die tot stand is gekomen. Wij als overheid waren nederig in het besef dat als je goed wil kunnen besturen, je ook het stuur moet kunnen loslaten. Ik hoop - en denk - dat de wijkacademie en bon een waardevolle partner aan de gemeente hebben. Een partner die luistert naar de wensen van de bewoners en hen nu ook mee aan het stuur plaatst om zo ook het beleid dat zij mee hebben bepaald in 2019, ook de komende jaren uit te werken.”
